بر اساس قانون برای اینکه افراد بتوانند کارهای حقوقی‌ مثل معاملاتشان را انجام بدهند، باید اهلیت داشته باشند. اهلیت به دو نوع اهلیت تمتع و اهلیت استیفا تقسیم می‌شود. اهلیت تمتع یعنی توانایی برخورداری فرد از حق و مسئولیت و اهلیت استیفاء به معنی توانایی فرد در انجام و اداره امور می‌باشد. اهلیت تمتع به محض متولد شدن هر فرد به وجود می‌آید اما اهلیت استیفا دارای شرایطی است. کسی که هنوز توانایی انجام امور خود به طور مستقل ندارد، اهلیت استیفاء نداشته و اصطلاحاً محجور نامیده می‌شود.

قوانین مربوط به حجر و محجور نشان می‌دهد هر فرد برای بهره مندی از حقوق قانونی خود باید شرایطی مثل بلوغ، عقل و … را داشته باشد. برای آگاهی بیشتر در مورد این قوانین توصیه می‌کنیم تا انتها با ما همراه شوید. در صورت نیاز به مشاوره با وکیل خانواده مجرب با کارشناسان ما تماس بگیرید.

حجر در لغت به معنای ممانعت و بازداشتن یک فرد از انجام کاری است. در قانون حجر متضاد اهلیت است و یعنی فرد صلاحیت استفاده از حقوق خاصی را ندارد. یعنی به کسی که دارای حجر می‌باشد و از داشتن برخی حقوق و مسئولیت‌ها مبرا است، محجور می‌گویند.

کسی که دارای حجر است، به حکم قانون از اداره امور خود به صورت مستقیم و بدون دخالت دیگران منع می‌شود؛ این فرد نمی‌تواند شخصاً اعامل حقوقی را انجام دهد چرا که توانایی قانونی برای اداره اعمال و اجرای حقوقش را ندارد. حجر انواع مختلفی دارد که در بخش بعد به آنها می‌پردازیم.

دسته اول اشخاص محجور، صغار هستند. به طور کُلی شخصی که صغیر است به سن بلوع نرسیده است و به همین دلیل نمی‌تواند امور و صلاح خود را به درستی تشخیص دهد.

اشخاص غیر رشید یا سفیه به نوع دیگری از محجورین هستند که به بلوغ و سن قانونی رسیده‌اند اما توانایی تشخیص، درک و تمییز امور خود و صلاحشان را ندارند. این افراد به خصوص در مسائل مالی خود تشخیص درستی ندارند.

دسته سوم محجورین را اشخاص مجنون یا دیوانه تشکیل می‌دهند. این افراد دچار اختلالات عقلی هستند و به همین دلیل از توانایی لازم برای اداره امور مالی و غیر مالی خود برخوردار نیستند.

در شرایطی که پدر و مادر فرد در قید حیات نباشند، قیم برای آنها تعیین می‌شود. پس از تعیین قیم اداره تمام اموال و دارایی‌های فرد محجور و همچنین حمایت حقوقی از او بر عهده قیم است. طبق قانون قیم حق ندارد بدون اطلاع فرد فرد محجور و جهت منافع شخصی در اموال او دخالت کند و یا خودش مالک آنها شود. بنابراین انتصاب قیم مناسب یک پروسه مهم است که برای دادگاه از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که می خواهید در باره ی شرایط قیم شدن برای فرزند اطلاع کسب کنید؛ بر روی لینک کلیک کنید.

همانطور که گفتیم مسئولیت عزل و نصب قیم برای محجورین بر عهده دادستان حوزه قضایی است. از این رو دادستان به دادگاه صالح مراجعه می‌کند و افرادی را که برای قیومیت مناسب می‌داند معرفی می‌کند. طبق قانون اگر فرد محجور شوهر نداشته باشد، پدر و مادر برای قیومیت در اولویت قرار دارند. اما در صورت حجر زن، شوهر برای قیومیت بر سایر افراد مقدم است. در صورتی که هیچ یک از این شرایط ممکن نباشد، قیم از بستگان و آشنایان محجور یا افراد دیگر انتخاب می‌شود.

حکم حجر دسته‌بندی‌های مختلفی دارد که شامل موارد زیر هستند:

اولین دسته بندی حکم حجر عام و خاص است. حجر عام یعنی فرد محجور از هیچ از حقوق مدنی خود بهره مند نیست و نمی‌تواند از آنها استفاده کند. مثلاً مجنون، محجور عام محسوب می‌شود. نوع دوم حجر خاص است که یعنی فرد از برخی از حقوق مدنی خود بهره مند می‌شود. مثلاً محجور غیر رشید تنها نمی‌تواند در امور مالی خود تصرف نماید.

در این دسته نیز حجر حمایتی و سوء ظنی مقابل یک دیگر قرار دارند. در نوع حمایتی، قانونگذار از فرد محجور در مقابل ورشکستگی و متضرر شدن حمایت می‌کند. در حجر سوء ظنی قانونگذار فرد محجور را از آسیب به دیگران منع می‌کند.

حجر قانونی مستقیماً از سوی دادگاه برای فرد اعمال می‌شود. اما نوع دیگری از حجر نیز وجود دارد که با دستور دادگاه حجر وارد می‌شود؛ حجر افراد ورشکسته مثالی از این نوع حجر است.

حجر فرد مجنون مبتنی بر فقدان اراده است اما حجر افراد سفیه و صغیر بر مبنای نقص اراده است. حجر بر مبنای نقص اراده ممکن است با گذشت زمان رفع شود.

محجورین غیر رشید تنها در امور مالی خود ممنوعیت دارند اما محجورین صغیر و مجنون در تمام امور ممنوعیت دارند

هر گاه فرد از حالت حجر خارج شود و اصطلاحاً واجد شرایط رشد باشد، می‌تواند با مراجعه به دادگاه درخواست کند حکم رفع حجر برای او صادر شود. دادگاه این درخواست را بررسی می‌کند و با بررسی سلامت کامل عقلی و بلوغ فرد، حکم رفع حجر را صادر می‌نماید. در واقع فرد با مراجعه به دادگاه اعلام می‌کند در سلامت کامل عقلی به سر می‌برد و رشید است. دادگاه نیز پس از انجام مراحل خاصی و برگزاری کمیسیون پزشکی قانونی، سلامت عقلی فرد مدعی را بررسی می‌کند در این خصوص حکم  رفع حجر صادر می‌کند.

با صدور حکم رفع حجر، قیومیت حذف می‌شود و فرد می‌تواند به تنهایی اموالش را مدیریت کند یا اعمال حقوقی‌اش را خودش انجام بدهد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حجر و محجور و یا دریافت مشاوره حقوقی، توصیه می‌کنیم با دفتر وکالت میعاد عدالت ارتباط برقرار نمایید.