رای وحدت رویه یک مسیر قانونی ایده آل است که در بسیاری از پرونده‌ها برای حل موضوع اختلاف کاربرد دارد. گاهی ممکن است یکی از شعب مراجع قضایی در خصوص یک پرونده یا موضوع حقوقی استنباط خاصی از قانوان داشته باشد و از این استنباط خود برای صدور حکمی استفاده کند؛ و در عین حال یک مرجع عالی قضایی دیگر درباره همین موضوع استنباط دیگری از ماده قانونی داشته باشد و همین باعث صدور حکمی شود که مغایر حکم شعب قبلی است. در چنین مواردی قانونگذار هیئت عمومی دیوان عالی کشور را که متشکل از قضات دیوان عالی کشور است تشکیل داده و پس از بحث در مورد موضوع مورد نظر اکثریت حاضر را به عنوان رای وحدت رویه اعلام می‌کنند.

به تصمیمی که در هیئت عمومی دیوان عالی کشور گرفته می‌شود رای وحدت رویه می‌گویند. هر حکمی که به عنوان رای وحدت رویه صادر شود مثل قانون برای تمام مراجع قضای لازم الاتباع است. البته گاهی ممکن است این هیئت برای تعیین تکلیف رای اصراری دادگاه‌ها تشکیل شود که در ادامه در این مورد توضیح خواهیم داد.

موسسه حقوقی میعاد عدالت متشکل از برجسته‌ترین کارشناسان حقوقی، وکیل کیفری و وکیل پایه یک دادگستری در کشور است که می‌تواند در موضوعات مختلف به حل مسئله قضایی شما کمک کند. توصیه می‌کنیم تا انتها با ما همراه باشید تا بیشتر به این نوع رای صادر شده از هیئت عمومی دیوان عالی کشور بپردازیم.

برای اینکه بتوانیم به درک درست‌تری از رای وحدت رویه برسیم، بهتر است ابتدا با رویه قضایی آشنا شویم. رویه قضایی به معنی این است که محاکم مختلف یا دسته‌ای از آنها در مورد یک مسئله حقوقی روش و برداشت یکسانی داشته باشند و آرای مربوط به آن مسئله آنقدر در محاکم مختلف به صورت یکسان باشد که هرگاه یک دادگاه با مسئله‌ای مواجه شد دقیقاً همین تصمیم رویه قضایی را اتخاذ کند.

بنابراین زمانی که دادگاه‌ها و محاکم مختلف در خصوص یک موضوع نظر مشابهی داشته باشند، به این نظر مشترک رویه قضایی گفته می‌شود.

همانطور که گفتیم اولویت برای صدور حکم در محاکم مختلف تاثیرپذیری از قانون است اما گاهی ممکن است قانون در برخی موارد خاص صراحت کافی نداشته باشد و همین باعث تعدد تفاسیر حقوقی شود.

قانون از قانون اساسی شروع شده و با بقیه قوانین در سایر حوزه‌ها مثل قانون آیین دادرسی، قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی ادامه می‌یابد. بنابراین قاضی دادگاه می‌تواند از این قوانین برای صدور حکم استفاده کند. اما نکته‌ای که منجر به صدور رای وحدت رویه می‌شود این است که برداشت‌های مختلفی از قوانین صورت می‌گیرد.

در مواردی که قانونگذار مفاهیم را به صورت صریح بیان نکرده است، قاضی از عرف برای صدور حکم استفاده می‌کند. عرف به معنای عادت‌های موجود در جامعه و قوانین نانوشته‌ای است که همگان بر آن مشرفند. بنابراین در برخی موارد حتی ممکن است قاضی نیازی به توجه به قانون نداشته و بر اساس عرف عمل کند. به عنوان مثال، صدور حکم خدمات اجتماعی در ازای مجازات یکی از عرف‌های ایده‌آل محاکم است که روز به روز جامعه بیشتر به آن عادت می‌کند.

عرف را به صورت دیگری نیز می‌توان تعریف کرد. به مجموعه قواعدی که از وقایع اجتماعی به صورت خود به خود و در طول زمان بین گروه خاصی از مردم استخراج می‌شود و لازم الاجرا است عرف گفته می‌شود. به عنوان مثال ممکن است در یک منطقه شهری هزینه انتقال سند با فروشنده باشد که در چنین مواردی دادگاه هم همین حکم را صادر می‌کند.

رای وحدت رویه مثل قوانین عمل می‌کند و به همین دلیل آگاهی و تسلط نسبت به این رای‌ها نیز برای کسانی که درگیر مسائل حقوقی هستند واجب است. از این رو توصیه می‌کنیم حتماً از وکلای مجرب و متبحر دفتر وکالت میعاد عدالت برای کمک گرفتن در چنین مسائلی استفاده کنید.